[phale]

Thơ có HỮU ĐỀ THI, tức là thơ có đề, và VÔ ĐỀ THI, tức là thơ không đề.

Thơ không đề dễ làm mà khó hay. Thơ có đề khó làm mà dễ hay.

Khó làm là vì bị đề thơ bó buộc, ngòi bút không thể tung hoành được tự do. Dễ hay vì đường lối đã có sẵn, người làm thơ chỉ cố gắng là có thể đi đến chỗ thành công.

Còn dễ làm là vì không lệ thuộc vào đầu đề, tình ý dễ dàng tuôn trào theo nguồn cảm hứng như gió đồng rộng, nước nguồn cao. Nhưng khó hay là vì thi nhân phải tự vạch cho mình đường đi nước bước thích hợp mà phi kẻ tài cao không dễ gì mình tự làm chủ lấy mình.

Cổ hiền phương Tây có câu: "Nghệ thuật sanh nhờ cưỡng bách, chết vì tự do" là vậy đó.

Cho nên chúng ta nên làm thơ có đề trước.

Nhưng không phải dạng đề thơ nào cũng cố gắng phí công sức làm. Phải lựa chọn. Chúng ta nên tránh những đề mục thông thường, có tánh cách xã giao như thơ chơi Tết, thơ mừng thọ, thơ mừng cưới hỏi... Những đề tài ấy, đối với những người đã rành nghề, là những đề tài rất khó khăn. Bởi người trước đã làm nhiều lắm rồi, chúng ta làm nữa cũng không sao tránh khỏi lặp lại những tình ý người trước đã nói, trừ những bậc tài cao bút luyện, khó tìm ra những từ, tứ tân kỳ. Cũng không nên chọn những vấn đề rộng lớn như thân phận con người, hồn dân tộc, tình nhân loại, thơ muôn thuở...Vì ngòi bút dù tài tình đến đâu cũng không thể diễn tả nỗi trong phạm vi 8 câu 7 chữ.

Chúng ta chỉ nên chọn những chủ đề mà đời sống thường ngày cống hiến cho chúng ta. Chúng ta hãy nói lên những nỗi buồn, những niềm vui, những khát vọng, những tư tưởng...thoáng hiện trong tâm hồn, những vẻ đẹp nhìn thấy trước mắt, nhớ lại trong ký ức, trông thấy trong mơ mộng... Hãy nói lên những cái đó với lòng chân thành thắm thiết. Những vật chung quanh mình, những sự việc xảy ra trước mắt mình đều là những đề tài nên thơ, nếu chúng ta hòa lòng chúng ta vào sự vật, nếu chúng ta biết cách dùng những sự vật để tự diễn đạt mình, diễn đạt những hình ảnh của mộng mị, của những kỷ niệm xa xưa...Nhưng xin nhắc lại một lần nữa, phải cố tránh những đề tài người ta đã dùng đi dùng lại nhiều quá, nếu chúng ta không khám thêm được những gì tân kỳ, độc đáo...