PHẦN VII
BÁT CƯƠNG
Bát cương chẩn đoán, t́m phương
Âm, dương, biểu, lư, thực, hư, nhiệt, hàn
Âm là chứng: lư, hư, hàn
C̣n biểu, thực, nhiệt, chứng dương chính phần
Dương hư sinh chứng ngoại hàn
Âm hư nội nhiệt sinh sôi, đúng rồi.
Biểu chứng là bệnh ở ngoài
Lư chứng bệnh đă truyền sâu vào ḷng
Hư th́ chính khí nhược, hư
Thực là tà khí nhập thân gây phiền
Hàn, nhiệt: chất bệnh giúp thầy
Chẩn đoán cho đúng, đặt phương hợp thời.
PHẦN VIII
CHẨN ĐOÁN HỌC
I. Vọng chẩn:
Vọng dùng thị giác tư duy
Phân tích yếu tố mà suy bệnh t́nh.
1. Thần:
C̣n thần mắt sáng long lanh
Tỉnh táo là nhẹ, bệnh t́nh tốt thôi
Thần kém mệt mỏi bơ phờ
Nói không có sức, khí suy, bệnh dài
Mất thần, chẳng phản ứng ǵ
Chính là sắp tới giờ qua suối vàng.
2. Sắc:
Nh́n sắc phải biết được màu
“Khách” là sắc mặt đổi do khí trời
Hoặc do lao động, rượu bia
Thay đổi t́nh cảm, hay phơi nắng nhiều…
“Bệnh” th́ do tạng gây ra
Tạng không ổn định, mặt ta biến màu.
***
Nếu mà thuỷ thấp chẳng thông
Da không được dưỡng, chuyển sang sắc vàng
Vàng mà lại thấy thêm xanh
Biểu hiện thấp nhiệt, đớn đau trong ḷng
Phong nhiệt: vàng, lại hồng hồng
Vàng như quưt chín, đúng ngay thấp tà
Vàng vàng, nhợt nhạt sắc màu
Can khí uất kết, tỳ hư nhược rồi
Ai đang có bệnh trong người
Mặt vàng, tươi nhuận, bệnh thời sắp qua.