- Mạch chủ bệnh:
Mạch phù chủ ngoại cảm đây
Phong nhiệt, phong thấp, cảm phong, phong hàn…
Trầm chủ bệnh khí bạn à
Thống, trệ, uất khí, tích không lưu hành
Mạch tŕ lại chủ bệnh hàn
Bởi dương khí yếu, hoả chân (chân hoả) cũng tồi.
Mạch sác là bệnh nhiệt làm
Nhẹ toàn thân nóng, nặng th́ hôn mê.
Mạch hoạt chỉ có bệnh đàm
Tân dịch, khí huyết kết ngưng thành đàm.
Mạch sắc (sáp) chủ bệnh huyết tinh
Nữ th́ thương huyết nam th́ tinh suy
Phụ nữ khi đă có thai
Mà tay mạch sắc th́ thai bệnh liền
Mạch đại bệnh phát nặng rồi
Khí huyết suy yếu, chẳng mong ngự tà.
Mạch hoăn chủ các thời kỳ
Hoăn khi bệnh dữ là tà đang lui
Mạch hoăn ở lúc b́nh thường
Là hư khí huyết, b́ phù, da khô.
Mạch động: biểu, lư nhiệt rồi
Khí huyết khô nóng gây nên bệnh này
Mạch thực cũng nhiệt mà thôi
Nhiệt trong khí huyết bệnh sinh sôi nhiều.
Huyền chủ về bệnh hư lao
Lao lực quá sức, suy tư quá nhiều
Dục pḥng quá trớn bạn ơi
Suy bại cơ thể, huyết hao khí ṃn.
Mạch khẩn đau đớn bởi hàn
Mạch trường nhiệt độc, khí tà đang lan
Bệnh nặng, nếu có mạch trường
Kèm theo mạch hoăn: chữa th́ dễ thôi